Jak rozwijać spostrzegawczość?
Spostrzegawczość to jeden z fundamentalnych procesów poznawczych. I choć kojarzy się z sokolim wzrokiem i wyszukiwaniem igły w stogu siana – dotyczy każdego zmysłu: wzroku, słuchu, smaku, dotyku i zmysłów wciąż mniej znanych: równowagi, czucia głębokiego, bólu. Spostrzegawczość to proces poznawczy, który polega na rejestrowaniu bodźców. Czym sprawniej ten proces przebiega – tym bardziej spostrzegawczy jesteśmy. To konkurs, w którym każdy z nas już wygrał – bo w mniejszym lub większym stopniu spostrzegawczy jest każdy z nas.Jak rozwijać procesy poznawcze?
Procesy poznawcze, do których należy percepcja, dotyczą każdego człowieka bez wyjątku w dużej mierze – mimowolnie. Spostrzegamy, koncentrujemy uwagę, myślimy, używamy języka – wszystkie te działania zachodzą często automatycznie. Wspieranie rozwoju tych procesów jest zatem aktywizowaniem naszego mózgu, skłanianiem go do świadomej pracy, która będzie wykorzystywała dany proces. Naturalnie rozwijając spostrzegawczość, aktywizujemy również inne mechanizmy – tworzą system, w którym praca we współpracy nie jest możliwa.Uwaga – filtr spostrzegawczości
Istotą uwagi jest selekcja danych. Ten proces poznawczy daje nam możliwość skupienia się na jednym temacie, obiekcie lub źródle stymulacji. Działanie tego mechanizmu ochrania umysł przed przestymulowaniem i umożliwia efektywne funkcjonowanie pozostałych procesów. Tym samym – deficyty uwagi będą obniżać naszą spostrzegawczość. Gdy nasz mózg nie potrafi odciąć się od dystraktorów, uwaga jest ulotna i nietrwała – odbieranie bodźców i ich przetwarzanie jest utrudnione.
Spostrzeganie
Ujmując spostrzegawczość w bardziej profesjonalne ramy, możemy powiedzieć, że to aktywna interpretacja danych pochodzących z narządów zmysłów. Smak ulubionej potrawy, zapach ulubionych perfum, znak stopu rozpoznawany z daleka i wiele innych – to wszystko dowód na to, że jesteśmy spostrzegawczy
Spostrzeganie sprowadza się do percepcji. Odbieranie bodźców może odbywać się mimowolnie lub świadomie. W pierwszym wypadku mówimy o recepcji – to proces odbioru bodźców wzrokowych, słuchowych, czuciowych, węchowych lub smakowych, który najczęściej odbywa się bez umysłowej kontroli czynności. Percepcja, czyli spostrzeganie, to proces aktywny, odnoszący się do struktur pamięci, wcześniejszej wiedzy danej. To składani do sformułowania kolejnego wniosku – spostrzeganie jest sprzężone także z pamięcią, korzysta z niej i gdy utrudnione jest korzystanie z zasobów pamięci (np. przywoływanie informacji, faktów) – spostrzegawczość także jest obniżona.
Spostrzeganie nie tylko korzysta z innych procesów, ale także jest wykorzystywane do „wyższych celów”. Wysoki poziom rozwoju tej poznawczej umiejętności przekłada się na umiejętność szybkiego czytania, brak omyłek w wykonywaniu obliczeń, umiejętność interpretowania mapy, przeliczania jej skali, zdolność do tworzenia i rozumienia schematów, rozpoznawanie symboli, rozpoznawanie melodii, nauka języka obcego czy także – zdolności kulinarne. Spostrzeganie jest absolutnie koniecznym elementem każdego działania, jakie podejmujemy. Jeśli więc na tym etapie nęka cię pytanie, czy warto rozwijać proces, który tak dobrze radzi sobie samodzielnie, odpowiedź brzmi – tak! Jego lepsza sprawność przekłada się na sukcesy w każdym obszarze rozwojowym.
Czy spostrzegawczość można rozwijać?
Oczywiście, nie tylko spostrzegawczość, ale także każdy inny proces poznawczy.
W przypadku spostrzegawczości dla sukcesu w jej funkcjonowaniu są bogato zaopatrzone magazyny sensoryczne – zarówno te, w których przechowujemy informacje tymczasowe jak i długotrwale. Im częściej angażujemy nasze osobiste magazyny do działania, tym większe stają się i tym efektywniej funkcjonują. Sprowadzając to na grunt praktyki – im częściej korzystamy są mądrych narzędzi takich jak na przykład liczydło Sorban czy kostka Rubika, tym efektywniej przetwarzamy także inne informacje wzrokowe czy ruchowe. Im częściej wykonamy daną operację, tym sprawniej dostrzegać będziemy zależności również w społecznych, pozaobliczeniowych sytuacjach. Trening czyni mistrza!
Ćwiczenie spostrzegawczości
Celem ćwiczeń spostrzegawczości jest wspieranie w rozwoju struktur poznawczych, dzięki którym dziecko będzie odnosiło sukcesy w nauce i będzie myślało efektywnej. Najlepsze ćwiczenie to takie, które angażować będzie także inne procesy poznawcze ściśle powiązane ze spostrzeganiem (uwagę, pamięć, myślenie). Kodowanie sensorycznych informacji będzie bardziej efektywne, gdy podejmowane przez nas działanie będzie wielozmysłowe – np. poza wzrokiem zaangażuje ruchowo, poza percepcją sięgnie do struktur odpowiedzialnych za rozumienie sekwencji i symboli.;
Przykłady ćwiczeń spostrzegawczości:
- wskazanie dwóch instrumentów, które brzmią tak samo;;
- odszukiwanie różnic i podobieństwa w dwóch obrazkach;;
- powtarzanie sekwencji ruchów zaprezentowanych przez inną osobę (np. choreografie taneczne);
- granie na instrumencie z pamięci;;
- tworzenie kompozycji zapachowych według wzorca.;
Na tym etapie wybór kostki Rubika, liczydła Sorban czy szachów wydaje się być oczywistą drogą do sukcesu, gdyż każde z tych narzędzi angażuje wzrokowo, sięga do magazynów pamięciowych, tworzy ruchowe ślady czynności, angażuje emocje, co utrwala ślady pamięciowe.
Trening czyni mistrza!
